Tuincentrum De Mooij, gelegen in het buitengebied van Katwijk-Rijnsburg, is alleen toegankelijk via de Noordwijkerweg. De gemeente Katwijk sluit de Brouwerstraat in Rijnsbrug, een belangrijke toegangsweg naar de Noordwijkerweg, van half februari tot half juli 2013 in beide richtingen af in verband met de herinrichting van die nabijgelegen Brouwerstraat. Het tuincentrum heeft in de periode van afsluiting een deel van haar bedrijf overgeplaatst naar een andere, gehuurde locatie. Het bedrijf lijdt echter toch een behoorlijk omzetverlies en winstderving als gevolg van de afsluiting. Het tuincentrum schat haar schade op € 161.900,00.
Nadeelcompensatie
De gemeente Katwijk laat door een expert ook kijken naar de schade. Die expert berekent de schade op € 159.000,00 en dat zou 6,75% omzetverlies zijn. Omdat dit volgens de gemeente onder “de” drempel van 15% ligt, wordt geadviseerd geen vergoeding toe te kennen. Onder deze drempel is nog sprake van een normaal aanvaardbaar ondernemersrisico, aldus de gemeente. Na verdere discussie betaalt de gemeente wegens nadeelcompensatie € 18.022,00 aan het tuincentrum. Het tuincentrum vindt dit onvoldoende en stapt naar de rechtbank. De rechtbank wijst een aanvullende vergoeding van bijna
€ 70.000,00 toe, waarop de gemeente in hoger beroep gaat.
Gerechtshof Den Haag: normaal aanvaardbaar ondernemersrisico
Het gerechtshof Den Haag beslist op 29 januari 2019 dat de beslissing van de rechtbank onjuist was. Het tuincentrum heeft weliswaar veel last van de afsluiting gehad – in het voorjaar behaalt het tuincentrum de hoogste omzet, haar klanten komen veelal met de auto, de volledige afsluiting kwam te laat om daar nog adequaat op in te spelen – maar de wegreconstructie valt toch binnen haar normale ondernemersrisico. Volgens het hof zal elke ondernemer in een groeigemeente op enig moment met iets dergelijks kunnen worden geconfronteerd. Het was al vanaf 2009 duidelijk dat dergelijke maatregelen noodzakelijk waren, vanuit noordelijke richting bleef het tuincentrum wel bereikbaar (ongeveer 50% van de klanten) en de afsluiting van de Brouwerstraat werd vanaf 17.00 uur en ook op zaterdagen en koopavonden opgeheven.
Er bestaat geen recht op nadeelcompensatie voor zover uit rechtmatig overheidshandelen schade is ontstaan die de benadeelde redelijkerwijs zelf kon voorkomen of beperken. Daarnaast zal ook het slechte weer in het voorjaar van 2013 een deel van de omzetdaling hebben kunnen verklaren. En dan blijft er nog een zekere schade over, en die moet de benadeelde zelf dragen. Al met al is een omzetdaling van 6,75% niet ondraaglijk, aldus het gerechtshof.
De verschillende beslissingen van enerzijds de rechtbank en anderzijds het gerechtshof geven de worsteling met deze materie aan: wat moet een ondernemer aan schade zelf dragen bij op zichzelf rechtmatige ingrepen van bijvoorbeeld de gemeente? Wat is “een normaal ondernemersrisico”? Is het bijvoorbeeld een normaal risico dat bij een huiszoeking gericht tegen een ander nodeloos schade wordt toegebracht? De Hoge Raad vond van niet. Het beginsel “égalité devant les charges publiques”: in beginsel moeten onevenredige, buiten het normale bedrijfsrisico vallende lasten niet door één burger worden gedragen maar gelijk worden verdeeld, is een sympathiek en zelfs noodzakelijk uitgangspunt. Dit uitgangspunt in de praktijk toe te passen is echter verre van eenvoudig!